Historia muzeum

    Do powstania muzeum miejskiego w Jeseniku (dawniej Freiwaldau, Frývaldov) doszło na przełomie XIX/XX w. podczas fali zwiększonego zainteresowania krajoznawstwem regionalnym. Impuls do powołania muzeum we Freiwaldau stanowiła wystawa „Stary Freiwaldau i jego okolice“ (Alt-Freiwaldau und Umgebung), która odniosła wielki sukces. Wykorzystali to dziekan jesenicki Josef Neugebauer oraz nauczyciel Adolf Kettner, którzy zainicjowali zorganizowanie muzeum miejskiego. Formalnie muzeum zostało powołane do istnienia uchwałą rady miejskiej z 19 października 1900 r. Jednocześnie funkcję kustosza przyszłych zbiorów muzealnych powierzono Adolfowi Kettnerowi. Stworzenie kolekcji zbiorów leżało w gestii ofiarodawców, w tym celu zwrócono się do mieszkańców z apelem „Do naszych współobywateli w mieście i okolicy”. Pierwszym przedmiotem w kolekcji był kamienny krzyż z datą 1646, związany z legendą o śmierci jesenickiego kata. Do najbardziej szczodrych ofiarodawców należał wspomniany już Josef Neugebauer, który na rzecz tworzonego muzeum przekazał całą prywatną kolekcję pamiątek historycznych, baronowa Waldorf, a przede wszystkim starosta Jan Ripper, zięć Vincenza Priessnitza, założyciela uzdrowiska w Jeseniku. Ponieważ kolekcja rosła w szybkim tempie, rada gminy przekazała do użytku cztery pomieszczenia w budynku tzw. Pedagogia przy ul. Szkolnej, w którym też 17 grudnia 1905 muzeum jesenickie zostało uroczyście otwarte przy udziale licznej publiczności.
Do najcenniejszych przedmiotów w kolekcji w pierwszym okresie istnienia muzeum należały eksponaty śląskiej sztuki ludowej (obrazki malowane na szkle, pieśni jarmarczne, stroje, drzeworyty) oraz pamiątki związane z Vincenzem Priessnitzem i kompozytorem Karlem Dittersem von Dittersdorf. Również po powstaniu w 1918 r. Republiki Czechosłowackiej muzeum jesenickie pozostało instytucją o charakterze regionalnym. Powiększanie kolekcji zbiorów już pod koniec lat dwudziestych wymusiło rozstrzygnięcie kwestii pozyskania bardziej odpowiednich pomieszczeń wystawowych i magazynowych. Po pomyślnych rozmowach z dyrekcją skarbu biskupstwa wrocławskiego muzeum mogło przenieść się do budynku Twierdzy na Wodzie, w którym umieszczono też ekspozycję stałą muzeum. W tym miejscu także w połowie lat trzydziestych ponownie otwarto muzeum.
II wojna światowa, oczywiście, miała dotkliwy wpływ na działalność muzeum oraz jego zbiory. Po kilkukrotnych przeprowadzkach instytucji oraz odbudowie Twierdzy na Wodzie w 1955 r. została stworzona nowa ekspozycja, powstał też powojenny zbiór eksponatów. Pomieszczenia te są do dziś wykorzystywane w celach wystawienniczych.
Obecnie w Twierdzy na Wodzie są umieszczone dwie ekspozycje stałe. Pierwsza poświęcona jest historii regionu jesenickiego od czasów prehistorycznych oraz górnictwu, kamieniarstwu, wapiennictwu i balneologii. Drugą ekspozycją stałą jest obszerna ekspozycja geologii i mineralogii Ziemi Jesenickiej. Zbiory muzealne, które znajdują się pod kuratelą wyspecjalizowanych pracowników, są podzielone na trzy części: nauki społeczne, geologia i biologia. Dziedzinę biologii reprezentuje wystawa fauny Jeseników, stanowiąca zarodek przyszłej trzeciej ekspozycji stałej. W muzeum znajdują się ponadto dwa pomieszczenia przeznaczone na wystawy sezonowe, wykłady lub koncerty kameralne.


 Twierdza na Wodzie w Jeseniku

   Wśród nielicznych zabytków historycznych na Ziemi Jesenickiej jedno z najważniejszych miejsc zajmuje Twierdza na Wodzie w Jeseniku, obecnie siedziba Muzeum Krajoznawczego Ziemi Jesenickiej. Ten wyjątkowy przykład dojrzałej architektury średniowiecznej znajduje się w centrum zainteresowania nie tylko licznych turystów z kraju i zagranicy, ale także kuracjuszy. Początki powstania fortyfikacji z potrójną fosą od strony południowej należy wiązać z okresem założenia pierwszej osady, która dała początek późniejszemu miastu. Jest to okres kolonizacji w poł. XIII w., kiedy cały rejon przygranicznych ostępów został zasiedlony przez nowych osadników. Pierwotna budowla w kształcie wieży została zbudowana najprawdopodobniej właśnie już pod koniec XIII wieku. W XIV-XV w. znajdowała się kolejno w posiadaniu właścicieli świeckich oraz biskupów wrocławskich, którzy uzyskali ją ostatecznie w 1547 r. (twierdza stanowiła jedyną ochronę miasta, które nigdy nie miało prawa do zbudowania murów obronnych). Zapewne pod koniec XV w. pierwotna wieża mieszkalna została zburzona, ponieważ nie odpowiadała już rosnącym wymogom komfortu mieszkania. Obecny kształt twierdza uzyskała około 1730 roku dzięki ingerencji palatyna reńskiego, biskupa Franciszka Ludwika, który sfinansował całą przebudowę.
Pod koniec XVIII w. twierdza stała się tymczasowym domem kompozytora Karla Dittersa von Dittersdorf, który pełnił tutaj funkcję starosty biskupiego. We władaniu biskupim budowla pozostawała aż do 1945 r. (w tym roku pomieszczenia twierdzy służyły jako magazyn skonfiskowanego mienia wojennego). Dziś stanowi majątek państwa, administrowany przez Czeskie Lasy Państwowe.

 

przekład: Tadeusz Kuchejda a Tomasz Grabiński [www.epreklady.cz]