Historia
muzeum
Do powstania muzeum miejskiego
w Jeseniku (dawniej Freiwaldau, Frývaldov) doszło na przełomie XIX/XX
w. podczas fali zwiększonego zainteresowania krajoznawstwem regionalnym.
Impuls do powołania muzeum we Freiwaldau stanowiła wystawa „Stary
Freiwaldau i jego okolice“ (Alt-Freiwaldau und Umgebung), która odniosła
wielki sukces. Wykorzystali to dziekan jesenicki Josef Neugebauer
oraz nauczyciel Adolf Kettner, którzy zainicjowali zorganizowanie
muzeum miejskiego. Formalnie muzeum zostało powołane do istnienia
uchwałą rady miejskiej z 19 października 1900 r. Jednocześnie funkcję
kustosza przyszłych zbiorów muzealnych powierzono Adolfowi Kettnerowi.
Stworzenie kolekcji zbiorów leżało w gestii ofiarodawców, w tym celu
zwrócono się do mieszkańców z apelem „Do naszych współobywateli w
mieście i okolicy”. Pierwszym przedmiotem w kolekcji był kamienny
krzyż z datą 1646, związany z legendą o śmierci jesenickiego kata.
Do najbardziej szczodrych ofiarodawców należał wspomniany już Josef
Neugebauer, który na rzecz tworzonego muzeum przekazał całą prywatną
kolekcję pamiątek historycznych, baronowa Waldorf, a przede wszystkim
starosta Jan Ripper, zięć Vincenza Priessnitza, założyciela uzdrowiska
w Jeseniku. Ponieważ kolekcja rosła w szybkim tempie, rada gminy
przekazała do użytku cztery pomieszczenia w budynku tzw. Pedagogia
przy ul. Szkolnej, w którym też 17 grudnia 1905 muzeum jesenickie
zostało uroczyście otwarte przy udziale licznej publiczności.
Do najcenniejszych przedmiotów w kolekcji w pierwszym okresie istnienia
muzeum należały eksponaty śląskiej sztuki ludowej (obrazki malowane
na szkle, pieśni jarmarczne, stroje, drzeworyty) oraz pamiątki związane
z Vincenzem Priessnitzem i kompozytorem Karlem Dittersem von Dittersdorf.
Również po powstaniu w 1918 r. Republiki Czechosłowackiej muzeum
jesenickie pozostało instytucją o charakterze regionalnym. Powiększanie
kolekcji zbiorów już pod koniec lat dwudziestych wymusiło rozstrzygnięcie
kwestii pozyskania bardziej odpowiednich pomieszczeń wystawowych
i magazynowych. Po pomyślnych rozmowach z dyrekcją skarbu biskupstwa
wrocławskiego muzeum mogło przenieść się do budynku Twierdzy na Wodzie,
w którym umieszczono też ekspozycję stałą muzeum. W tym miejscu także
w połowie lat trzydziestych ponownie otwarto muzeum.
II wojna światowa, oczywiście, miała dotkliwy wpływ na działalność
muzeum oraz jego zbiory. Po kilkukrotnych przeprowadzkach instytucji
oraz odbudowie Twierdzy na Wodzie w 1955 r. została stworzona nowa
ekspozycja, powstał też powojenny zbiór eksponatów. Pomieszczenia
te są do dziś wykorzystywane w celach wystawienniczych.
Obecnie w Twierdzy na Wodzie są umieszczone dwie ekspozycje stałe.
Pierwsza poświęcona jest historii regionu jesenickiego od czasów
prehistorycznych oraz górnictwu, kamieniarstwu, wapiennictwu i balneologii.
Drugą ekspozycją stałą jest obszerna ekspozycja geologii i mineralogii
Ziemi Jesenickiej. Zbiory muzealne, które znajdują się pod kuratelą
wyspecjalizowanych pracowników, są podzielone na trzy części: nauki
społeczne, geologia i biologia. Dziedzinę biologii reprezentuje wystawa
fauny Jeseników, stanowiąca zarodek przyszłej trzeciej ekspozycji
stałej. W muzeum znajdują się ponadto dwa pomieszczenia przeznaczone
na wystawy sezonowe, wykłady lub koncerty kameralne.
Twierdza
na Wodzie w Jeseniku
Wśród nielicznych zabytków
historycznych na Ziemi Jesenickiej jedno z najważniejszych miejsc zajmuje
Twierdza na Wodzie w Jeseniku, obecnie siedziba Muzeum Krajoznawczego
Ziemi Jesenickiej. Ten wyjątkowy przykład dojrzałej architektury średniowiecznej
znajduje się w centrum zainteresowania nie tylko licznych turystów
z kraju i zagranicy, ale także kuracjuszy. Początki powstania fortyfikacji
z potrójną fosą od strony południowej należy wiązać z okresem założenia
pierwszej osady, która dała początek późniejszemu miastu. Jest to okres
kolonizacji w poł. XIII w., kiedy cały rejon przygranicznych ostępów
został zasiedlony przez nowych osadników. Pierwotna budowla w kształcie
wieży została zbudowana najprawdopodobniej właśnie już pod koniec XIII
wieku. W XIV-XV w. znajdowała się kolejno w posiadaniu właścicieli
świeckich oraz biskupów wrocławskich, którzy uzyskali ją ostatecznie
w 1547 r. (twierdza stanowiła jedyną ochronę miasta, które nigdy nie
miało prawa do zbudowania murów obronnych). Zapewne pod koniec XV w.
pierwotna wieża mieszkalna została zburzona, ponieważ nie odpowiadała
już rosnącym wymogom komfortu mieszkania. Obecny kształt twierdza uzyskała
około 1730 roku dzięki ingerencji palatyna reńskiego, biskupa Franciszka
Ludwika, który sfinansował całą przebudowę.
Pod koniec XVIII w. twierdza stała się tymczasowym domem kompozytora
Karla Dittersa von Dittersdorf, który pełnił tutaj funkcję starosty
biskupiego. We władaniu biskupim budowla pozostawała aż do 1945 r.
(w tym roku pomieszczenia twierdzy służyły jako magazyn skonfiskowanego
mienia wojennego). Dziś stanowi majątek państwa, administrowany przez
Czeskie Lasy Państwowe.
|
|